วรรณกรรมเยอรมันคัดสรร (DEUTSCHSPACHIGE LITERTUR) BY DKTODAY

ISBN 1422000018004

วรรณกรรมเยอรมันคัดสรร : จดหมายถึงกวีหนุ่ม, ทะเลสาบอิมเม็นซี, คนขี่ม้าขาว, การเดินทาง บันทึก ภาพร่างและบทกวีคัดสรร

วิภาดา กิตติโกวิท : แปลจากต้นฉบับภาษาเยอรมัน

นายแพทย์ประเสริฐ ผลิตผลการพิมพ์ : บทกล่าวนำ

MADMAN BOOKS / ฉบับปกอ่อน เย็บกี่ ไสกาว กระดาษถนอมสายตา

ราคาปก 500 บาท 

"วรรณกรรมเยอรมันคัดสรร: จดหมายถึงกวีหนุ่ม, ทะเลสาบอิมเม็นซี, คนขี่ม้าขาว, การเดินทาง บันทึก ภาพร่างและบทกวีคัดสรร"

หนังสือเล่มนี้ ให้ชื่อว่า “วรรณกรรมเยอรมันคัดสรร” เพราะส่วนที่เราเลือกกันมานี้เล็กน้อยมากๆ ในคลังอันมหึมาของวรรณกรรมเยอรมัน เราเลือกได้เพียงเศษเสี้ยวที่เราพอจะรู้จักและชอบ จึงนำมาเสนอต่อเพื่อนนักอ่านของเรา

เราเลือกงานของนักเขียน 3 คนที่อาจไม่ใช่ชาวเยอรมันทั้งหมด แต่คือผู้ที่ใช้ภาษาเยอรมัน ได้แก่ แฮร์มันน์ เฮสเสอะ, ธีโอดอร์ สตอร์ม และไรเนอร์ มาเรีย ริลเคอ

แฮร์มันน์ เฮสเสอะ (Hermann Hesse, 1877-1962) เป็นชาวเยอรมัน-สวิส เป็นกวี นักเขียน จิตรกร นักอ่านชาวไทยรู้จักเขาจากงานหลายชิ้น เช่น สิทธารถะ สเต็ปเป็นวูล์ฟ เกมลูกแก้ว และอื่นๆ อีกมาก งานส่วนใหญ่เน้นการแสวงหาของปัจเจกในการค้นหาตัวเอง รู้จักตัวเอง โดยเฉพาะทางด้านจิตวิญญาณ เฮสเสอะได้รับวรรณกรรมโนเบลสาขาวรรณกรรมประจำปี 1946

ในที่นี้ เราเลือกบทบันทึก บทกวีและภาพร่างของเขาจากหนังสือ “Wanderung : Aufzeichnungen” - ถ้าแปลอย่างตรงไปตรงมาจะเป็น “การเดินทางข้ามเขา : การบันทึก” เป็นงานชิ้นเล็กๆ แต่งดงาม

เฮสเสอะเขียนเรื่องนี้ - ตีพิมพ์ในปี 1920 โดยเจตนาให้เป็นเรื่องแต่ง แต่ก็เกือบจะเป็นอัตชีวประวัติ และผู้อ่านจะรู้สึกเช่นนั้นด้วย เพราะเขาได้สะท้อนอารมณ์ความรู้สึกที่ซับซ้อนของเขาเองออกมาใน “บันทึก” นี้อย่างเรียบง่าย ชัดเจน จริงใจ ทำให้เป็นงานบันทึกการครุ่นคิดที่มีเสน่ห์ยิ่ง

“บันทึก” นี้เป็นการบันทึกการเดินทางข้ามพรมแดนทางใต้ของเยอรมนี ซึ่งเป็นดินแดนถิ่นเหนือเพื่อเข้าสู่แดนใต้ในสวิตเซอร์แลนด์ แบ่งเป็น 13 บท ไล่เรียงตามความคิดของเขาในเวลาหนึ่งวันของการเดินเท้าไปตามเส้นทางในเทือกเขาแอลปฺ ภาพที่เห็น สิ่งที่คิด ทั้งอดีต ปัจจุบัน และอนาคต

คนเดินทางซึ่งเพิ่งผ่านสงคราม - สงครามโลกครั้งที่หนึ่งที่เฮสเสอะต้องเข้าร่วม - ผิดหวังกับบ้านเกิดของตน จึงเลือกจะเดินทางจากไป ระหว่างทางได้ผ่านบ้านเรือน เรือกสวนนาไร่ เห็นท้องฟ้า เห็นทะเลสาบ สิ่งที่พบเห็นทำให้เขาทั้งโหยหาชีวิตที่เลือกจะทิ้งมาและชีวิตข้างหน้าที่อยากปลีกวิเวกอยู่ในความสันโดษ

ในความเป็นจริง เฮสเสอะได้เดินทางไปพำนักที่ติชิโนในสวิตเซอร์แลนด์หลังจากนั้นไม่นาน และอยู่ที่นั่นตลอดชีวิต และเมื่อปักหลักลงแล้วก็ได้เริ่มเขียนงานที่สร้างชื่อให้ เรื่องแรกคือ Klingsors letzter Sommer - “ฤดูร้อนสุดท้ายของคลิงเซอร์” และตามด้วย สิทธารถะ, สเต็ปเป็นวูล์ฟ เป็นต้น

ในต้นฉบับภาษาเยอรมันประกอบภาพวาดสีน้ำที่เป็นภาพสีไว้ทุกบท ซึ่งเฮสเสอะเขียนเอง ในที่นี้เก็บภาพไว้ในภาพขาวดำ

ถัดจาก “บันทึกการเดินทาง” 13 บท เป็นบทกวี 22 บท สิบบทแรกคือบทกวีที่ผู้เขียนแทรกไว้ใน “การเดินทาง : บันทึกและภาพร่าง” และคัดงานอื่นเพิ่มอีก 12 บท แล้วเลือกภาพสีน้ำสวยงามที่เฮสเสอะเขียนเองประกอบบทกวีทุกบท

แฮร์มันน์ เฮสเสอะเป็นทั้งกวี นักเขียน และจิตรกรซึ่งทำได้ดีเลิศในงานศิลป์ทุกแขนงนี้ งดงามทั้งงานร้อยแก้ว บทกวีและภาพเขียน น่าอ่านน่าชมยิ่ง

 

นักเขียนคนที่สองที่เราเลือกเสนอคือ ธีโอดอร์ สตอร์ม (Theodor Storm, 1817-1888) เป็นนักเขียนชาวเยอรมัน เกิดที่เมืองเล็กๆ แห่งฮูซุม (Husum) อยู่ชายฝั่งตะวันตกของแคว้นชเลสวิก (Schleswig) ซึ่งสมัยนั้นเป็นเขตปกครองของกษัตริย์แห่งเดนมาร์ก และอยู่ในภูมิภาคฟรีเซีย ริมฝั่งทะเลเหนือ ซึ่งเขาใช้เป็นฉากในการเขียนนิยาย โดยเฉพาะเรื่องที่นำมาเสนอในที่นี้ - Der Schimmelreiter หรือ “คนขี่ม้าขาว”

เราคัดงานของธีโอดอร์ สตอร์มสองเรื่อง เป็นนิยายขนาดสั้น ได้แก่ Immensee - “ทะเลสาบอิมเม็นซี : ภาพฝันวัยเยาว์” ซึ่งเขียนได้งดงามและสะเทือนอารมณ์ผู้อ่านยุคนั้นไม่น้อย และ Der Schimmelreiter  เป็นนิยายขนาดสั้นเรื่องสุดท้ายและตีพิมพ์ในปี 1888 ที่เขาเสียชีวิต ถือว่าเป็นงานชิ้นเอกที่ดีที่สุดของสตอร์ม นักวิจารณ์บางคนเห็นว่าเป็นนิยายขนาดสั้นที่ดีที่สุดเรื่องหนึ่งในศตวรรษที่ 19

Immensee เป็นชื่อทะเลสาบในเรื่อง ซึ่งมีดอกบัวงามเด่นในแสงจันทร์ เป็นสัญลักษณ์ของความรักที่ตัวละครเอกได้แต่มองดูจากที่ไกลและไม่อาจได้มา  อิมเม็นซี เป็นนิยายรักที่ไม่สมหวัง เขียนในลักษณะย้อนอดีต ด้วยภาษาและอารมณ์ที่งามละเมียดละไม ผู้อ่านที่อ่านภาษาเยอรมันกล่าวกันว่า เป็นความสามารถทางวรรณศิลป์อย่างสูงของสตอร์มที่เขียนอารมณ์อันละเอียดอ่อนด้วยภาษาที่งดงามแต่เรียบง่าย เล่าถึงความรักบริสุทธิ์ระหว่างเด็กชายหญิงคู่หนึ่งที่โตมาด้วยกัน แต่แยกจากกันเมื่อเด็กชายโตขึ้นและไปเรียนต่อต่างเมือง เด็กหญิงที่โตขึ้นถูกแม่บังคับให้แต่งงานกับเพื่อนของเด็กชายซึ่งฐานะดี ... สะท้อนปัญหาการคลุมถุงชน และความรักที่หมดจดงดงาม เป็นงานที่แม้จะสั้น แต่ได้รับการยอมรับสูงมากในวรรณกรรมเยอรมัน

Der Schimmelreiter - “คนขี่ม้าขาว” เป็นนิยายขนาดสั้นอีกเรื่อง ถือเป็นผลงานชิ้นเอกของสตอร์ม ตัวเรื่องเป็นการผสานเรื่องจริงกับเรื่องเล่าเข้าด้วยกันได้อย่างน่าอ่านมาก โดยเล่าเรื่องของเฮาเคอ ไฮเอ็น ซึ่งเป็น “ไดชฺกราฟ” - ผู้ควบคุมและสร้างเขื่อนในตำนานที่บ้านเกิดของสตอร์มเอง ในนิยายที่ไม่ยาวเรื่องนี้ มีทั้งเรื่องจริง - การสร้างเขื่อน ปัญหาเขื่อนแตก พายุ น้ำท่วม, เรื่องเล่า - ม้าขาวที่เหมือนเป็นม้าปีศาจ, เรื่องความรัก การสนับสนุนอันแข็งแกร่งที่ภรรยาให้แก่สามี, เรื่องวีรบุรุษ - เฮาเคอ ไฮเอ็น ที่กำเนิดจากชาวนายากจน แต่เรียนรู้ด้วยตัวเองจนมีความเข้าใจลึกซึ้งในสภาพดินฟ้าอากาศของชายฝั่งทะเลเหนือ และโครงสร้างของเขื่อนที่ดีในการป้องกันพายุและน้ำท่วมได้จริง, เรื่องความอิจฉาริษยาและการทำลายกันเพราะผลประโยชน์, เรื่องการเป็นผู้นำ ผู้ปกครองที่สละตนเอง - ตอนจบที่พายุคลั่งเขื่อนแตก และเฮาเคอกู่ก้องต่อพระเจ้าว่าให้เอาเขาไป และไว้ชีวิตคนอื่น โดยเขาเลือกคร่าชีวิตตัวเอง ... จึงเป็นนิยายที่เขียนด้วยภาษาอ่อนโยนแต่ทรงพลังในความรู้สึกและสะเทือนใจอย่างสูง

สำหรับเรื่อง “ทะเลสาบอิมเม็นซี : ภาพฝันวัยเยาว์” นั้น ได้ภาพประกอบที่เขียนโดยมาร์กาเร็ต อาร์มสตรอง (Margeret Armstrong, 1867-1944) และเฮเล็น เมตแลนด์ อาร์มสตรอง (Helen Maitland Armstrong, 1869-1948) สองศรีพี่น้องชาวอเมริกันซึ่งเป็นนักออกแบบปกและนักเขียนภาพประกอบ เขียนภาพให้ฉบับพิมพ์ภาษาอังกฤษในปี 1907  ภาพสวยงามและปลอดลิขสิทธิ์แล้ว เราจึงเก็บภาพมาไว้ด้วย

เรื่อง คนขี่ม้าขาว มีคนเขียนภาพประกอบหลายคนจากฉบับพิมพ์หลายครั้ง ซึ่งนานและไม่สามารถหาประวัติคนเขียนภาพได้ รู้แต่ปีที่เขียน ซึ่งได้ระบุไว้ใต้ภาพแต่ละภาพแล้ว

 

นักเขียนอีกคนที่เราเลือกคือ ไรเนอร์ มาเรีย ริลเคอ (Rainer Maria Rilke, 1875-1926) เป็นชาวโบฮีเมียน-ออสเตรียน เขาเกิดที่กรุงปรากในสมัยที่เป็นนครหลวงของโบฮีเมีย อยู่ในจักรวรรดิออสเตรีย-ฮังการี ซึ่งปัจจุบันคือสาธารณรัฐเชก เป็นชาวออสเตรียที่ใช้ภาษาเยอรมัน  ริลเคอเขียนนิยายเรื่องเดียว งานส่วนใหญ่เป็นงานรวมบทกวี และงานหนึ่งที่คนอ่านกันมากและรักยิ่ง คือเรื่องที่เราเลือกมานี้  Briefe an einen jungen Dichter  หรือ “จดหมายถึงกวีหนุ่ม”  ว่ากันว่าเป็นงานจดหมายที่มีชื่อที่สุดและเป็นที่รักที่สุดในศตวรรษที่ยี่สิบ เขาเขียนเมื่อเขาเองอายุเพียง 28 ปี ถึงนักศึกษาการทหารวัยสิบเก้า - ฟรันซฺ ซาเวอร์ คัปปุส ที่ฝันอยากเป็นกวี ได้ส่งงานให้เขาอ่านและขอคำแนะนำจากเขา จดหมายสิบฉบับเขียนระหว่างปี 1902 ถึง 1908 โดยทั้งสองไม่เคยพบกัน หลังจากริลเคอถึงแก่กรรมแล้ว คัปปุสจึงได้รวบรวมจดหมายรวมพิมพ์เป็นเล่ม และกลายเป็นหนังสือที่ผู้อ่านให้การต้อนรับอย่างอบอุ่น จากคำแนะนำในเรื่องต่างๆ ที่ริลเคอเขียนอย่างตรงไปตรงมา จริงใจ ทั้งในเรื่องการสร้างสรรค์งานของศิลปิน ความรัก ความสำคัญของการรู้จักตนเอง และความจำเป็นของการอยู่ตามลำพังในวิเวกเพื่อค้นตัวเองให้พบ ตอบคำถามตัวเองให้ได้ อาจมีบางช่วงบางตอนที่เข้าใจได้ยาก เพราะความคิดของริลเคอในวัยนั้นก็ยังไม่ได้ตกผลึกจนสรุปได้ชัดเจน แต่ผู้อ่านก็จะสามารถตีความได้ตามประสบการณ์ของตน

จึงหวังว่า “วรรณกรรมเยอรมันคัดสรร” เล่มนี้จะพอเป็นการแนะนำวรรณกรรมที่น่าอ่านของเยอรมันสำหรับเพื่อนนักอ่านชาวไทยเราบ้าง

 ... จาก “คำนำผู้แปล” วรรณกรรมเยอรมันคัดสรร โดย วิภาดา กิตติโกวิท, มีนาคม 2017

"วรรณกรรมเยอรมันคัดสรร" DEUTSCHSPACHIGE LITERTUR

HERMANN HESSE

• Wanderung : Aufzeichnungen

การเดินทาง : บันทึก และภาพร่าง

• Ausgewählte Gedichte

บทกวีคัดสรร

THEODOR STORM

• Immensee

ทะเลสาบอิมเม็นซี : ภาพฝันวัยเยาว์

• Der Schimmelreiter

คนขี่ม้าขาว

RAINER MARIA RILKE

• Briefe an einen jungen Dichter

จดหมายถึงกวีหนุ่ม